Geluk volgens de Oude Grieken

Als je het over geluk hebt, kun je niet om de Klassieke Oudheid heen. ‘Wat is waardevol? Wat is het goede leven? In geen enkele tijd vind je zo’n rijkdom aan dit soort vragen als in het Oude Griekenland,’ zegt filosoof Derek van Zoonen van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Het ging hen niet alleen over theorie, maar ook over oefeningen die je kunt gebruiken om een beter leven te leiden.’ Tijdens Kenniscafé Assen vertelt hij over wat we over geluk kunnen leren van de Stoïcijnen en de Epicuristen.

‘Stoïcisme is ideaal voor het ondernemende leven,’ zegt de Amerikaanse productiviteitsgoeroe Tim Ferriss. Daarmee sluit hij zich aan in de lange rij van Silicon Valley ondernemers die hun liefde betuigen aan deze duizenden jaren oude filosofische stroming. Het stoïcisme leert je minder afhankelijk te worden van dingen waar je geen invloed op hebt. Zo kun je beter met tegenslag omgaan en problemen in uitdagingen ombuigen.

‘Eén van de kerngedachtes is dat wat echt waardevol is niet breekbaar is,’ legt Van Zoonen uit. ‘Je concentreert je alleen op dat waar je controle op hebt: je eigen geest, je karakter en vooral je overtuigingen.’ De ideeën van de Stoïcijnen hadden ook grote invloed op de veelvuldig door psychologen gebruikte cognitieve gedragstherapie. ‘De Stoïcijnen beseften dat achter pijnlijke emoties cognities zitten. Door aan die gedachten te werken, kun je ook de emoties beïnvloeden.’

Schijnbaar tegenover de Stoïcijnen staan de volgelingen van Epicurus. ‘Epicuristen worden hedonisten genoemd,’ zegt Van Zoonen. ‘Hun hoogste doel is genot, maar het Epicuristische hedonisme is een nogal tam hedonisme. Ze definieerden het hoogste genot op eigenzinnig wijze als de afwezigheid van fysieke en lichamelijk pijn.

Dat je hierbij aan een bourgondische leven denkt, is volgens Van Zoonen dus een misinterpretatie. ‘Het gaat bij de Epicuristen juist over het beteugelen van je verlangens,’ zegt hij. De Epicuristen hielden er een taxonomie van de verlangens op na. Natuurlijk-noodzakelijk zijn de verlangens die volgen uit onze biologie/psychologie (voedsel, drinken, beschutting, sociaal contact). Natuurlijk–niet-noodzakelijke verlangens lijken op de eerste groep, maar zijn een beetje ontspoord (dus een verlangen naar luxueus eten of misschien een verlangen naar likes op social media). De derde groep zijn “lege” verlangens die niet natuurlijk zijn, die we dus eigenlijk niet nodig hebben, maar die ons zijn aangepraat door bijvoorbeeld de consumptiemaatschappij (het verlangen naar rijkdom, macht, dure merkkleding).

Eigenlijk zijn de ideeën van de Epicuristen heel toepasselijk op de wereld van vandaag. ‘Epicurisme gaat over het bevredigen van natuurlijke verlangens en het niet kweken van onnatuurlijke verlangens,’ vertelt Van Zoonen. ‘Daarmee heeft het belangrijke lessen voor het omgaan met de overdaad aan verleidingen die we dagelijks op ons af krijgen.’

Wil je meer weten over de Stoïcijnen en Epicuristen en hun praktische tips voor een gelukkig leven? Tijdens Kenniscafé Assen vertelt Derek van Zoonen over wat we van hen kunnen leren over geluk en omgaan met tegenslag. En dat is een stuk praktischer dan je misschien van de filosofie verwacht.