Goed slapen blijkt een hele kunst

Goede nachtrust is lang niet iedereen gegund. Dat blijkt tijdens Kenniscafé Assen op 3 november waarin een chronobioloog, een psychiater, een bewegingswetenschapper en een theatergezelschap hun perspectief op de slaap bieden. Ze beschrijven hoe slapen werkt, wat er mis kan gaan, maar ook wat je kunt doen als het je niet lukt.

‘Slaaponderzoekers slapen slecht,’ geeft Roelof Hut meteen toe als hij de vraag krijgt hoe hij slaapt. ‘Veel van ons onderzoek gebeurt in de nacht. Je slaapt vaak onregelmatig.’ Hut is hoogleraar chronobiologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij vertelt hoe de biologische klok werkt. Het is een hersengebiedje dat ervoor zorgt dat we ’s nachts slapen en overdag wakker zijn.

Waarom de zomertijd zo schadelijk is

Wat hij vertelt over hoe onze tijdzone en vooral de zomertijd ons ongezond maakt, kun je gerust schokkend noemen. De biologische klok in onze hersenen reageert op het daglicht. Aan het begin van de dag zorgt zonlicht ervoor dat je wakker wordt en het gebrek aan daglicht aan het eind van de dag zorgt dat je goed kunt slapen. Idealiter zou de kunstmatige tijd, aangegeven door de klok om je pols of aan de muur, samenvallen met de cyclus van de zon. Hierbij staat de zon om 12.00 op het hoogste punt. Sinds de Tweede Wereldoorlog hebben wij de Duitse tijdzone, die aanzienlijk oostelijker ligt dan de onze. De zomertijd gooit nog meer roet in het eten. In de zomer staat de zon zo’n 1,5 uur later op het hoogtepunt dan de kloktijd aangeeft.

Onze school- en werkdag zijn afgestemd op de kloktijd, niet op de zonnetijd en dus de biologische klok. Terwijl de biologische klok nog niet zo ver is, gaat onze wekker en slepen we onszelf uit bed. Aan het eind van de dag is dat andersom. Het daglicht vertelt ons dat we wakker moeten blijven, maar de klok aan de muur dwingt ons naar bed te gaan. Omdat de biologische klok allerlei zaken in ons lijf regelt, is dit ongezond. Hut somt een sinister lijstje met gevolgen op. Van kanker tot verslaving en van depressie tot overgewicht. Hoe westelijker in een tijdzone, hoe ongezonder. Avondmensen, die van nature later naar bed gaan en later uit bed komen, zijn al helemaal de sigaar. Hut betuigt zich een groot voorstander van het aannemen van de Britse tijdzone en het afschaffen van de zomertijd en krijgt daarin bijval vanuit de zaal.

Aan goed slapen werk je de hele dag

Gelukkig zijn er ook veel dingen die je kunt doen om je slaap te verbeteren. Daar vertelt psychiater Rixt Riemersma over. Zij werkt bij het Slaapcentrum voor Psychiatrie in Assen. Hier kunnen mensen terecht voor de combinatie van slaapstoornissen en psychiatrische aandoeningen. Aan de ene kant kan slapeloosheid tot bijvoorbeeld depressie leiden, aan de andere kant kan depressie tot slapeloosheid leiden. In beide gevallen biedt het aanpakken van de slapeloosheid (in combinatie met behandeling van de psychische problemen) vaak uitkomst.

In het slaapcentrum krijgen mensen hier professionele begeleiding bij (je komt er met een verwijzing van de huisarts). Maar Riemersma heeft ook goede tips voor mensen die niet aan ongezonde slapeloosheid leiden maar gewoon beter willen slapen. ‘Doe een ochtendwandeling,’ adviseert zij. Het idee is dat het daglicht je biologische klok gelijkzet, zodat die aan het eind van de dag aangeeft dat het tijd is om te slapen. Een proces dat weer wordt verstoord door het middagdutje, wat Riemersma dan ook afraadt. ‘Je kunt slaap niet los zien van de 24-uurs cyclus van het leven,’ zegt ze. Aan goede slaap werk je dus niet alleen in de slaapkamer en in de nacht. Ook wat je overdag doet, de pauzes die je houdt, hoeveel stress je ervaart, en wat je voor het slapen gaan doet, hebben allemaal invloed op de kwaliteit van je slaap. Lees er meer over in deze flyer:

De juiste slaaphouding

‘Slaap nooit op je buik,’ raadt bewegingswetenschapper Jan Willem Elkhuizen aan. Hij vertelt hoe verkeerd liggen tot spanning in de tussenwervelschijven leidt. ‘Als je een tijdje met je benen op de salontafel tv hebt gekeken, dan krijg je na verloop van tijd een tintelend gevoel. Soms kun je zelfs even niet goed staan,’ legt Elkhuizen uit terwijl hij op een barkruk zit en zijn benen gekruist op een tweede barkruk legt. ‘Ditzelfde gebeurt als je verkeerd in bed ligt.’ Het kan uiteindelijk leiden tot spit en zelfs een hernia. Niet alleen op je buik slapen zorgt voor dit probleem, ook de populaire stabiele zijligging is niet goed voor je nek en rug.

Elkhuizen ontwikkelde een hoofdkussen dat de holte tussen de nek en het bed opvult en een lang kussen (dat veel wegheeft van een voedingskussen) dat je tussen je knieën en armen legt. Met deze techniek haalde hij in onderzoek spectaculaire resultaten. Gebruikers van de kussens hadden minder stijfheid in de nek, minder nek-, rug- en hoofdpijn. Ook sliepen de gebruikers beter en werden ze ’s nachts minder vaak wakker. Tot hilariteit van de bezoekers demonstreert Elkhuizen de kussens op de vloer van het café. En later proberen ook bezoekers ze uit. Meer uitleg over het probleem vind je op de website ligwijzer.nl. Hier kun je ook de kussens en een boek over het onderwerp bestellen.

Theatersport

‘Wat is theatersport,’ vraagt presentator Marjolein Lauret aan de acteurs van theatersportvereniging Ulteam. Dat wordt duidelijk tijdens de sketches die de drie heren opvoeren. Hun ter plekke geïmproviseerde sketches, waarin ze reageren op wat de sprekers vertellen, vergen zo nu en dan veel inspanning. Ze zorgen voor drie luchtige intermezzo’s in een avond vol slaapproblemen, maar gelukkig ook oplossingen die ondergetekende het hoofd tot diep in de nacht deed tollen.

Deze editie gemist? Stuur een mailtje naar info@kenniscafeassen.nl met de mededeling dat je op onze mailing lijst wilt en hoor als eerste over nieuwe evenementen.