De biologie van de liefde

Wat bepaalt of de vonk overspringt? Waarom is de band tussen moeder en kind zo sterk? En waarom is het verdriet zo groot als een liefde stukloopt? Tijdens Kenniscafé Assen vragen we evolutiebioloog Martine Maan om biologische antwoorden.

Niets in de biologie heeft betekenis behalve in het licht van de evolutie. Zo luidt een beroemde uitspraak van de Russische evolutiebioloog Theodosius Dobzhansky. Als je dus met een biologische bril naar liefde kijkt, dan heb je het al snel over de rol die liefde speelt in het veranderen en ontstaan van soorten. Martine Maan is adjunct hoogleraar evolutiebiologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en onderzoekt partnerkeuze bij dieren. ‘Liefde kun je evolutionair goed verklaren,’ stelt ze.

Seksuele selectie

Een heel speciale soort liefde is de romantische. De aantrekkingskracht tussen mannetjes- en vrouwtjesdieren speelt een belangrijke rol in het ontstaan van soorten. ‘Partnerkeuze heeft alles te maken met het vinden van een partner van goede kwaliteit,’ zegt Maan. ‘Er bestaan allerlei mechanismen die daarvoor zorgen.’

De pauw is een goed voorbeeld van waar deze seksuele selectie toe kan leiden. Pauwenvrouwtjes vallen voor het mannetje met de grootste en kleurigste staart. Daarmee zijn het de opvallendste mannetjes die hun erfelijk materiaal doorgeven aan de volgende generatie. Na miljoenen jaren kieskeurigheid is de pauwenman een weinig praktische vogel. Zijn opvallende lijf en lompe staart zitten behoorlijk in de weg als hij probeert te vluchten voor een tijger. Tegelijk bewijst het feit dat je ondanks zo’n onhandig lijf toch volwassen bent geworden dat je over uitstekende eigenschappen beschikt. En dat is weer gunstig voor de kwaliteit van het nageslacht.

Moederliefde

Bij mensen zit het heel anders. Zou je denken. Toch speelt ook bij ons de kwaliteit van het nageslacht wel degelijk een rol. ‘Sommige kenmerken worden universeel aantrekkelijk gevonden,’ vertelt Maan. ‘Neem bijvoorbeeld lichaamslengte. Mannen vallen eerder voor kleine vrouwen. Vrouwen vinden grote mannen aantrekkelijker. Net als rijkdom en roem. Dat heeft een duidelijke evolutionaire verklaring. De ander kan verschaffen wat nodig is om kinderen groot te brengen.’

Liefde gaat niet alleen over seks. De liefde voor je kind, je ouders of je vrienden is van heel andere aard, maar niet minder essentieel. En ook dat kun je evolutionair verklaren.  ‘De mens leeft in sociale groepen,’ legt Maan uit. ‘Sterke banden met anderen zijn van groot belang als je wilt overleven. Als je het ontleedt, dan zie je dat liefde uiteindelijk gewoon hardcore eigenbelang is.’

Vind jij liefde als welbegrepen eigenbelang te kort door de bocht? En hoe zit het dan met de liefde die je voor iets abstracts als ‘de kunst’ of God kunt voelen? Of heb jij vragen over de biologie van de liefde? Kom naar Kenniscafé Assen en ga in gesprek met Martine Maan.

Onderzoek spinnenevolutie in jouw buurt